در سال 1989 معاهده‌ای در زمینه کنترل حمل و نقل برون‌مرزی پسماندهای زیانبار در شهر بازل سوئیس به امضای 35 کشور شرکت‌کننده رسید که کنوانسیون بازل نام گرفت. این معاهده از ماه می سال 1992 لازم الاجرا شد و تاکنون حدود 150 کشور به عضویت آن درآمده‌اند.
در این پیمان، کاهش انتقال ضایعات زیانبار به بیرون از مرزهای کشور تولیدکننده، به حداقل رساندن تولید این ضایعات و ممانعت از حمل آن ها به کشورهایی که توان و امکان دفع این‌گونه پسماندها را به شیوه‌های سازگار با محیط زیست ندارند به عنوان اهداف اصلی در نظر گرفته شده است. در واقع، انگیزه‌ای که هم اندیشی کشورها و سپس شکل یافتن معاهده بازل را در پی داشت، عبارت بود از حمل پسماندهای زیانبار از کشورهای صنعتی به کشورهای در حال توسعه.
در واقع پایه های کنوانسیون بازل بر 2 محور مقررات حمل و نقل‌های برون مرزی مواد زائد خطرناک و مدیریت صحیح زیست محیطی پسماندهای خطرناک و دفع آنها استوار است. مقررات حمل و نقل برون مرزی پسماندهای خطرناک در سال های پس از تدوین کنوانسیون تکامل یافته اند و آن ها را می‌توان به شیوه کنترل، اصلاح ممنوعیت و پروتکل تعهد و غرامت تقسیم کرد.
سازمان کنوانسیون بازل متشکل از یک شورا، یک دبیرخانه که در شهر ژنو سوئیس مستقر است، دفتر کنوانسیون (به عنوان زیرمجموعه هر کشور) و شماری از گروه‌های کوچک‌تر مانند گروه کاری اجرای کنوانسیون است.
جمهوری اسلامی ایران نیز در سال 1371 به این پیمان پیوست و از فروردین سال 1372، معاهده بازل در ایران لازم الاجرا شد. سازمان حفاظت محیط زیست ایران به عنوان دستگاه مسئول، همکاری مناسبی با کنوانسیون بازل دارد و در جلسات کشورهای عضو، نظرهای کارشناسی نمایندگان سازمان معمولاً مورد توجه و تایید اعضا بوده است.
از فعالیت‌های شکل‌گرفته در ارتباط با کنوانسیون بازل، تشکیل کمیته فرعی مواد زائد و شیمیایی خطرناک است. هدف از تشکیل این کمیته، بررسی نقل و انتقالات مواد زائد برای حفظ سلامت شهروندان و محیط زیست از خطرنات ناشی از این مواد است. این کمیته از نمایندگان وزارتخانه‌های صنایع، جهاد کشاورزی، بازرگانی، امور خارجه، معادن و فلزات، بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، نفت، مسکن و شهرسازی، دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و سازمان‌های انرژی اتمی و محیط زیست تشکیل شده است.